گروه نرم افزاری آسمان

فصل هشتم : شهادت فرزندان عَقیل


اشاره

فرزندان عقیل بن ابی طالب ، نقش مؤثّری در نهضت حسینی داشتند . علاوه بر مُسلم ، فرزندش عبد اللّه ، برادرانش جعفر و عبد اللّه و عبد الرحمان ، و نیز فرزند یکی دیگر از برادرانش ، محمّد بن ابی سعید ، همگی در این راه ، به شهادت رسیدند . لذا امام زین العابدین علیه السلام ، ابراز علاقه ویژه ای نسبت به فرزندان عقیل داشت . در روایات ، آمده است که به ایشان گفته شد : تو را چه می شود که به این عموزاده هایت ( فرزندان عقیل ) ، بیشتر متمایلی ، تا به فرزندان جعفر ؟ امام علیه السلام پاسخ داد: آن روزِ سختشان با ابا عبد اللّه حسین بن علی علیه السلام را به یاد می آورم و دلم برایشان می سوزد .

8 / 1عبد اللّه بن مُسلم بن عقیل

عبد اللّه ، فرزند مسلم و مادرش رُقَیّه دختر امام علی علیه السلام بود . (1) سنّ او هنگام شهادت ، 26 سال ، گزارش شده است . (2) برخی ، وی را نخستین شهیدِ خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله دانسته اند و بر پایه گزارش شماری از منابع ، وی پس از علی اکبر علیه السلام به شهادت رسیده است . (3) نام او در زیارت های «ناحیه» و «رجبیّه» آمده است . در «زیارت ناحیه مقدّسه» می خوانیم : سلام بر کُشتهشده ، پسر کُشته شده ، عبد اللّه بن مسلم بن عقیل ! لعنت خدا بر قاتل او عامِر بن صَعصَعه (و گفته شده : اسد بن مالک) !

.

1- .در نسب قریش ، نام مادر وی ، رُقیّه کبری و در تاریخ خلیفه بن خیّاط ، رُقَیّه ، دختر محمّد بن سعید بن عقیل ، آمده است .
2- .در تنقیح المقال آمده : «چهارده سال داشت» که بعید است نوجوان چهارده ساله ، جزء اوّلین مبارزان باشد .
3- .از أنساب الأشراف و الإرشاد ، این گونه برداشت می شود .



4536.امام علی علیه السلام :مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی:لَمّا قُتِلَ أصحابُ الحُسَینِ علیه السلام ولَم یَبقَ إلّا أهلُ بَیتِهِ، وهُم وُلدِ عَلِیٍّ ووُلدِ جَعفَرٍ ، ووُلدِ عَقیلٍ ووُلدِ الحَسَنِ ، ووُلدِهِ، اجتَمَعوا ووَدَّعَ بَعضُهُم بَعضاً وعَزَموا عَلَی الحَربِ.

فَأَوَّلُ مَن خَرَجَ مِن أهلِ بَیتِهِ (1) عَبدُ اللّهِ بنُ مُسلِمِ بنِ عَقیلٍ، فَخَرَجَ وهُو

یَقولُ:


الیَومَ ألقی مُسلِماً وَهوَ أبیوَفِتیَهً بادوا عَلی دینِ النَّبِیّ لَیسَ کَقَومٍ عُرِفوا بِالکَذِبِلکِن خِیارٌ وکِرامُ النَّسَبِ


ثُمَّ حَمَلَ فَقاتَلَ وقَتَلَ جَماعَهً، ثُمَّ قُتِلَ . (2) .

1- .بناءً علی الرأی المشهور القائل بأنّ أوّل شهید من أهل البیت هو علیّ الأکبر ، فإنّه ینبغی القول بأنّ أوّل شهید بعده منهم هو عبداللّه بن مسلم (راجع : ص 6 «الفصل الرابع / علیّ بن الحسین علیهماالسلام») .
2- .مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی: ج 2 ص 26، الفتوح: ج 5 ص 110؛ المناقب لابن شهرآشوب: ج 4 ص 105 وفیه «ثمانیه وتسعین رجلاً بثلاث حملات، ثمّ قتله عمرو بن صبیح الصیداوی وأسد بن مالک» بدل «جماعه ثمّ قتل » ولیس فیهما صدره إلی «الحرب» ، بحار الأنوار : ج 45 ص 32 .



4538.الکافی عن معلّی بن خنیس عن الإمام الصادق علیه السمقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی :هنگامی که یاران حسین علیه السلام ، کشته شدند و جز خاندانش ، یعنی فرزندان علی علیه السلام ، جعفر ، عقیل و حسن علیه السلام ، و نیز فرزندان خود حسین علیه السلام ، کسی نمانْد ، گِرد هم آمدند و با یکدیگر ، خداحافظی کردند و عزم جنگ نمودند .

نخستین کس از خاندان حسین علیه السلام که [ برای نبرد ] بیرون آمد ، (1) عبد اللّه بن مسلم بن عقیل بود که به میدان آمد ، در حالی که چنین می خواند :


امروز ، مسلم را می بینم که پدرم استو جوان مردانی را که بر دین پیامبر صلی الله علیه و آله در گذشتند . آنان ، مانند کسانی نیستند که به دروغ ، شناخته شده اندبلکه برگزیده و دارای نَسَبی بزرگوارند .


سپس ، حمله کرد و جنگید و گروهی را کُشت و سپس ، کُشته شد . .

1- .بنا به نظر مشهور که نخستین شهید اهل بیت: را علی اکبر7 می دانند ، باید این گونه گفت که احتمالاً اوّلین شهید بعد از علی اکبر7 ، عبد اللّه بن مسلم بوده است. در این باره، ر . ک : ص 7 (فصل چهارم / علی اکبر) .



4537.الإمام الباقر علیه السلام :الأمالی للصدوق عن عبد اللّه بن منصور عن جعفر بن محمّد بن علیّ بن الحسین عن أبیه عن جدّه ]زین العابدین] علیهم السلام :بَرَزَ مِن بَعدِهِ [أی بَعدِ هِلالِ بنِ حَجّاجٍ ]عَبدُ اللّهِ بنُ مُسلِمِ بنِ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ، وأنشَأَ یَقولُ:


أقسَمتُ لا اُقتَلُ إلّا حُرّاوقَد وَجَدتُ المَوتَ شَیئاً مُرّا أکرَهُ أن اُدعی جَباناً فَرّاإنَّ الجَبانَ مَن عَصی وفَرّا


فَقَتَلَ مِنهُم ثَلاثَهً، ثُمَّ قُتِلَ رِضوانُ اللّهِ عَلَیهِ ورَحمَتُهُ . (1)4536.الإمام علیّ علیه السلام :الإرشاد:ثُمَّ رَمی رَجُلٌ مِن أصحابِ عُمَرَ بنِ سَعدٍ یُقالُ لَهُ: عَمرُو بنُ صَبیحٍ عَبدَ اللّهِ بنَ مُسلِمِ بنِ عَقیلٍ رَحِمَهُ اللّهُ بِسَهمٍ، فَوَضَعَ عَبدُ اللّهِ یَدَهُ عَلی جَبهَتِهِ یَتَّقیهِ، فَأَصابَ السَّهمُ کَفَّهُ ونَفَذَ إلی جَبهَتِهِ فَسَمَّرَها بِهِ فَلَم یَستَطِع تَحریکَها، ثُمَّ انتَحی عَلَیهِ آخَرُ بِرُمحِهِ ، فَطَعَنَهُ فی قَلبِهِ فَقَتَلَهُ . (2)4535.الغارات ( به نقل از بکر بن عیسی ، در یادکردِ علی علیه الس ) تاریخ الطبری عن حمید بن مسلم الأزدی:إنَّ عَمرَو بنَ صَبیحٍ الصُّدائِیَّ رَمی عَبدَ اللّهِ بنَ مُسلِمِ بنِ عَقیلٍ بِسَهمٍ فَوَضَعَ کَفَّهُ عَلی جَبهَتِهِ، فَأَخَذَ لا یَستَطیعُ أن یُحَرِّکَ کَفَّیهِ (3) ،

ثُمَّ انتَحی لَهُ بِسَهمٍ آخَرَ فَفَلَقَ قَلبَهُ . (4) .

1- .الأمالی للصدوق: ص 225 ، روضه الواعظین: ص 207 من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام ، بحار الأنوار: ج 44 ص 321 .
2- .الإرشاد: ج 2 ص 107، إعلام الوری: ج 1 ص 465، مثیر الأحزان: ص 67 ولیس فیه من «فوضع» إلی «تحریکها»،بحار الأنوار: ج 45 ص 44 .
3- .هکذا فی المصدر، والظاهر: «کفّه» .
4- .تاریخ الطبری: ج 5 ص 447، الکامل فی التاریخ: ج 2 ص 570 وفیه «فقتله» بدل «ففلق قلبه»، الأخبار الطوال: ص 257، بغیه الطلب فی تاریخ حلب: ج 6 ص 2628 وفیهما «قتل عبداللّه بن مسلم بن عقیل، رماه عمرو بن صبح الصیداوی فصرعه» فقط .



4534.امام باقر علیه السلام :الأمالی ، صدوق به نقل از عبد اللّه بن منصور ، از امام جعفر صادق ، از پدرش امام باقر ، از جدّش امام زین العابدین علیهم السلام : پس از هِلال بن حَجّاج ، عبد اللّه بن مُسلم بن عقیل بن ابی طالب ، به میدان آمد ، در حالی که چنین می خواند :


سوگند خورده ام که جز به آزادگی ، کشته نشومگر چه مرگ را تلخ یافته ام . ناپسند می دارم که ترسو و گریزان ، خوانده شومترسو ، کسی است که سر پیچید و گریخت .


آن گاه ، سه تن از دشمنان را کُشت و سپس ، کُشته شد . خشنودی خدا و رحمتش بر او باد !4533.فضائل الصحابه ، ابن حنبل ( به نقل از حَبّه عُرَنی ، درباره امام علی علیه ا ) الإرشاد :آن گاه ، مردی از یاران عمر بن سعد ، به نام عمرو بن صَبیح ، تیری به سوی عبد اللّه بن مسلم بن عقیل که خدایش بیامرزد ، انداخت . عبد اللّه ، دست بر پیشانی اش نهاد تا آن را از تیر ، حفظ کند که تیر آمد و کف دستش را به پیشانی اش دوخت و دیگر نتوانست آن را حرکت دهد . سپس مردی دیگر ، نیزه ای به او زد که قلبش را شکافت و او را کُشت .4532.المناقب ، خوارزمی ( به نقل از عدیّ بن ثابت ) تاریخ الطبری به نقل از حُمَید بن مُسلم اَزْدی : عمرو بن صَبیح صُدایی ، تیری به سوی عبد اللّه بن مسلم بن عقیل انداخت . او کفِ دستش را [ برای محفاظت ] بر پیشانی اش نهاد [ ؛ امّا تیر ، دستش را به پیشانی اش دوخت ]و نتوانست آن را حرکت دهد . سپس تیری دیگر آمد و قلبش را شکافت . .




4531.فضائل الصحابه ، ابن حنبل ( به نقل به از عَدیّ بن ثابت ) تاریخ الطبری عن هشام :قُتِلَ عَبدُ اللّهِ بنُ مُسلِمِ بنِ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ واُمُّهُ رُقَیَّهُ ابنَهُ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام واُمُّها اُمُّ وَلَدٍ ، قَتَلَهُ عَمرُو بنُ صَبیحٍ الصُّدائِیُّ، وقیلَ: قَتَلَهُ اُسَیدُ بنُ مالِکٍ الحَضرَمِیُّ . (1)4516.امام باقر علیه السلام :تاریخ الطبری عن أبی مخنف :بَعَثَ المُختارُ أیضاً عَبدَ اللّهِ الشّاکِرِیَّ إلی رَجُلٍ مِن جُنَّبٍ یُقالُ لَهُ زَیدُ بنُ رُقادٍ، کانَ یَقولُ: لَقَد رَمَیتُ فَتیً مِنهُم بِسَهمٍ وإنَّهُ لَواضِعٌ کَفَّهُ عَلی جَبهَتِهِ یَتَّقِی النَّبلَ ، فَأَثبَتُّ کَفَّهُ فی جَبهَتِهِ، فَمَا استَطاعَ أن یُزیلَ کَفَّهُ عَن جَبهَتِهِ.

قالَ أبو مِخنَفٍ: فَحَدَّثَنی أبو عَبدِ الأَعلَی الزُّبَیدِیُّ أنَّ ذلِکَ الفَتی عَبدُ اللّهِ بنُ مُسلِمِ بنِ عَقیلٍ ، وأنَّهُ قالَ حَیثُ أثبَتَ کَفَّهُ فی جَبهَتِهِ: اللّهُمَّ إنَّهُم استَقَلّونا وَاستَذَلّونا، اللّهُمَّ فَاقتُلهُم کَما قَتَلونا، وأذِلَّهُم کَمَا استَذَلّونا.

ثُمَّ إنَّهُ رَمَی الغُلامَ بِسَهمٍ آخَرَ فَقَتَلَهُ، فَکانَ یَقولُ: جِئتُهُ مَیِّتاً فَنَزَعتُ سَهمِیَ الَّذی قَتَلتُهُ بِهِ مِن جَوفِهِ، فَلَم أزَل اُنَضنِضُ (2) السَّهمَ مِن جَبهَتِهِ حَتّی نَزَعتُهُ، وبَقِیَ النَّصلُ فی جَبهَتِهِ مُثبَتاً ما قَدَرتُ عَلی نَزعِهِ . (3) .

1- .تاریخ الطبری: ج 5 ص 469، الکامل فی التاریخ: ج 2 ص 582 وفیه «عمرو بن صبیح الصیداوی وقیل : قتله مالک بن أسید الحضرمی»، مقاتل الطالبیّین: ص 98 ولیس فیه ذیله من «الصدائی»، الفصول المهمّه: ص 195 وفیه «عمر بن صبیح الصدامی»؛ الاختصا ص 83 وفیه صدره، شرح الأخبار: ج 3 ص 195 وفیه «عمرو بن الصبیح [الصدانی ]ویقال: أسد بن مالک»، بحار الأنوار: ج 45 ص 32 .
2- .ینضنضه: یحرّکه (النهایه: ج 5 ص 72 «نضنض») .
3- .تاریخ الطبری: ج 6 ص 64، أنساب الأشراف: ج 6 ص 407، الکامل فی التاریخ: ج 2 ص 683 کلاهما نحوه وراجع : أنساب الأشراف: ج 3 ص 406 وبحار الأنوار: ج 45 ص 375 .



4517.امام باقر علیه السلام :تاریخ الطبری به نقل از هشام : عبد اللّه بن مسلم بن عقیل بن ابی طالب که مادرش رُقَیّه ، دختر علی بن ابی طالب علیه السلام بود و مادر رُقَیّه ، اُمّ ولد (کنیز) بود ، به وسیله عمرو بن صَبیح صُدایی ، کشته شد . نیز گفته شده است که اُسَید بن مالک حَضرَمی ، او را کُشت .4518.الإمام الصادق علیه السلام :تاریخ الطبری به نقل از ابو مِخنَف : مختار ، همچنین عبد اللّه شاکری را به سوی مردی از قبیله جُنَّب ، به نام زید بن رُقاد فرستاد که گفته بود : من ، جوانی از آنها ( خاندان حسین علیه السلام ) را با تیری زدم و کف دستش را که سپرِ پیشانی اش کرده بود ، به پیشانی اش دوختم و نتوانست کفِ دستش را از پیشانی اش جدا کند .

ابو عبد الأعلی زُبَیدی ، برای من (ابو مِخنَف) ، چنین نقل کرد که : آن جوان ، عبد اللّه بن مُسلم بن عقیل بوده است و هنگامی که کفِ دستش به پیشانی اش دوخته شده ، گفته است : خدایا ! آنان ، ما را فرو کاستند و خوار داشتند . خدایا ! آنان را بکُش ، همان گونه که ما را کُشتند ، و خوارشان کن ، همان گونه که ما را خوار داشتند .

سپس او (زید بن رُقاد) ، تیری دیگر به سوی آن جوان انداخت و او را کُشت . [ زید بن رُقاد ، خود ]می گفت : وقتی به او رسیدم ، جان داده بود . آن تیرم را که در شِکمش نشسته و او را از پای در آورده بود ، بیرون کشیدم و بعد ، تیرِ روی پیشانی اش را آن قدر حرکت دادم تا توانستم آن را بیرون بکشم؛ امّا تیغه آن، در پیشانی اش مانْد و نتوانستم آن را بیرون بکشم . .




8 / 2جَعفَرُ بنُ عَقیلٍ (1)ذکر البعض کنیه اُمُّه «اُمّ الثغر» ، (2) والبعض الآخر «اُمّ البنین» . 3 وکان کمسلمٍ صهراً للإمام علیّ علیه السلام . واستناداً لما رواه فی لباب الأنساب ، فقد کان عمره حین استشهد 23 سنه . (3) ورد اسمه فی زیارتی الناحیه والرجبیه ، (4) فجاء فی زیاره الناحیه المقدّسه : السَّلامُ عَلی جَعفَرِ بنِ عَقیلٍ ، لَعَنَ اللّهُ قاتِلَهُ ورامِیَهُ بِشرَ بنَ خَوطٍ الهَمدانِیَّ . (5)

4522.الکافی عن محمّد بن علیّ الحلبی :الفتوح:خَرَجَ مِن بَعدِهِ [أی بَعدِ عَبدِ اللّهِ بنِ مُسلِمٍ] جَعفَرُ بنُ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ وهُوَ یَقولُ:


أنَا الغُلامُ الأَبطَحِیُّ الطّالِبِیّمِن مَعشَرٍ فی هاشِمٍ وغالِبِ ونَحنُ حَقّاً سادَهُ الذَّوائِبِهذا حُسَینٌ سَیِّدُ الأطائِبِ


ثُمَّ حَمَلَ فَقاتَلَ حَتّی قُتِلَ رَحِمَهُ اللّهُ . (6) .

1- .الإرشاد : ج 2 ص 125 ، الأمالی للشجری : ج 1 ص 171 و 185 ، الحدائق الوردیّه : ج 1 ص 121 ؛ المعجم الکبیر : ج 3 ص 103 ، الرقم 2803 ، أنساب الأشراف : ج 2 ص 328 وفیه «جعفر الأکبر» ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 48 .
2- .راجع: ص 168 ح 1868.
3- .لباب الأنساب : ج 1 ص 401.
4- .راجع : ج 12 ص 116 (القسم الثالث عشر / الفصل الثانی عشر / زیارته فی أوّل رجب) .
5- .راجع : ج 12 ص 254 (القسم الثالث عشر / الفصل الثالث عشر / الزیاره الثانیه بروایه الإقبال) .
6- .الفتوح: ج 5 ص 111، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی: ج 2 ص 26.



8 / 2جعفر بن عقیل

(1)جعفر ، فرزند عقیل بن ابی طالب که کنیه مادرش را برخی «اُمّ ثَغَر» و برخی «اُمّ البنین» ، گزارش کرده اند . وی نیز مانند مُسلم ، داماد امام علی علیه السلام بوده است . بر پایه آنچه مؤلّف لباب الأنساب گزارش کرده ، جعفر در هنگام شهادت ، 23 ساله بوده است . نام او در زیارت های «ناحیه» و «رجبیّه» آمده است. در زیارت «ناحیه مقدّسه»، در باره وی می خوانیم : سلام بر جعفر بن عقیل ! خدا ، قاتل او را و بِشْر بن بن خَوط هَمْدانی را که به او تیر زد ، لعنت کند !

4519.امام صادق علیه السلام ( درباره علی علیه السلام ) الفتوح :پس از عبد اللّه بن مُسلم ، جعفر بن عقیل بن ابی طالب ، به میدان آمد ، در حالی که می خواند :


من ، جوان اَبطَحی ( مکّی ) و از نسل طالبماز خاندان هاشم و غالِب و ما بی گمان ، سَرور بزرگان هستیماین ، حسین است ، سَرور پاکیزگان!


سپس حمله بُرد و جنگید تا کشته شد . خداوند ، رحمتش کند ! .

1- .در أنساب الأشراف آمده : «جعفر الأکبر» .



4520.امام صادق علیه السلام :المناقب لابن شهرآشوب:ثُمَّ بَرَزَ جَعفَرُ بنُ عَقیلٍ قائِلاً:


أنَا الغُلامُ الأَبطَحِیُّ الطّالِبِیّمِن مَعشَرٍ فی هاشِمٍ مِن غالِبِ ونَحنُ حَقّاً سادَهُ الذَّوائِبِهذا حُسَینٌ أطیَبُ الأَطایِبِ


فَقَتَلَ رَجُلَینِ ، وفی قَولٍ : خَمسَهَ عَشَرَ فارِساً، قَتَلَهُ بِشرُ بنُ سَوطٍ الهَمدانِیُّ . (1)4521.امام صادق علیه السلام ( به نقل از پدرانش ) مقاتل الطالبیّین:جَعفَرُ بنُ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ واُمُّهُ اُمُّ الثَّغرِ بِنتُ عامِرٍ بِنتُ الهَصّانِ العامِرِیِّ مِن بَنی کِلابٍ قَتَلَهُ عُروَهُ بنُ عَبدِ اللّهِ الخَثعَمِیُّ... ویُقالُ : اُمُّهُ الخَوصا بِنتُ الثَّغِریَّهِ . (2)4522.الکافی ( به نقل از محمّد بن علی حلبی ) تاریخ الطبری عن هشام :قُتِلَ جَعفَرُ بنُ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ واُمُّهُ اُمُّ البَنینَ ، ابنَهُ الشَّقِرِ بنِ الهَّضابِ قَتَلَهُ بِشرُ بنُ حَوطٍ الهَمدانِیُّ . (3)4523.الکافی ( به نقل از اُمامه دختر ابو العاص بن ربیع ) تاریخ الطبری عن حمید بن مسلم الأزدی:رَمی عَبدُ اللّهِ بنُ عَزرَهَ الخَثعَمِیُّ جَعفَرَ بنَ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ فَقَتَلَهُ . (4) .

1- .المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 105 ، بحار الأنوار: ج 45 ص 32.
2- .مقاتل الطالبیّین: ص 97؛ بحار الأنوار: ج 45 ص 33.
3- .تاریخ الطبری: ج 5 ص 469، الکامل فی التاریخ: ج 2 ص 581، الفصول المهمّه: ص 195 ولیس فیه «ابنه الشقر بن الهضاب» وفیهما «بشر بن خوط الهمدانی»، تذکره الخواصّ: ص 255 عن هشام بن محمّد وفیه «أُمّ البنین ابنه النفراء»؛ الأمالی للشجری: ج 1 ص 171 عن زید بن علیّ بن الحسین ویحیی بن اُمّ طویل وعبد اللّه بن شریک العامری وغیرهم وفیه «اُمّ البنین بنت النفره بن عامر بن هصان الکلابی ، قتله عبداللّه بن عمرو الخثعمی».
4- .تاریخ الطبری: ج 5 ص 447، الکامل فی التاریخ: ج 2 ص 570، أنساب الأشراف: ج 3 ص 406 وفیه «بسهم فغلق قلبه» بدل «فقتله» وفیهما «عبداللّه بن عروه الخثعمی»، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه): ج 1 ص 477 وفیه «جعفر بن عقیل ، قتله بشر بن حوط الهمدانی ، ویقال عروه بن عبداللّه الخثعمی» فقط.



4524.الغارات ( به نقل از بکر بن عیسی ، درباره امام علی علیه ال ) المناقب ، ابن شهرآشوب :سپس جعفر بن عقیل ، به میدان آمد ، در حالی که می گفت :


من ، جوان اَبطَحی ( مکّی ) و از نسل طالبماز خاندان هاشم و غالب . و ما بی گمان ، سَرور بزرگان هستیمو این ، حسین است ، سَرور پاکیزگان !


آن گاه ، دو نفر و بنا به قولی ، پانزده جنگجو را کُشت . سپس بِشر بن سَوط هَمْدانی ، او را کُشت .4525.المناقب لابن شهر آشوب ( فِی الإِمامِ عَلِیٍّ علیه السلام ) مقاتل الطالبیّین :جعفر بن عقیل بن ابی طالب که مادرش امّ ثَغَر ، دختر عامر ، دختر هَصّان عامِری از بنی کِلاب بود ، به دست عُروه بن عبد اللّه خَثعَمی ، به شهادت رسید ... . نیز گفته شده : مادرش ، خَوصا ، دختر ثَغِریّه است .4526.ربیع الأبرار عن الأسود وعلقمه :تاریخ الطبری به نقل از هشام : جعفر بن عقیل بن ابی طالب که مادرش ، اُمّ البنین ، دختر شَقِر بن هَضاب بود ، به دست بِشر بن حَوط هَمْدانی ، کشته شد .4527.الغارات عن عقبه بن علقمه :تاریخ الطبری به نقل از حُمَید بن مُسلم اَزْدی : عبد اللّه بن عَزره خَثعَمی ، جعفر بن عقیل بن ابی طالب را با تیر زد و کُشت . .




8 / 3عَبدُ الرَّحمنِ بنُ عَقیلٍکان عبدالرحمن صهراً للإمام علی علیه السلام (1) أیضاً ، وزوجته خدیجه ، (2) کان طویل القامه حتّی قال فیه فی لباب الأنساب : سمّی «رمح عقیلی» لطوله . (3) کان عمره حین استشهاده 35 سنه (4) . و قد ورد اسمه فی زیارتی الناحیه والرجبیّه (5) ، فجاء فی زیاره الناحیه المقدّسه : السَّلامُ عَلی عَبدِ الرَّحمنِ بنِ عَقیلٍ ، لَعَنَ اللّهُ قاتِلَهُ ورامِیَهُ عُمَرَ (6) بنَ خالِدِ بنِ أسَدٍ الجُهَنِیَّ (7) .

4528.مسند ابن حنبل عن عبد اللّه بن زریر :المناقب ، ابن شهر آشوب:ثُمَّ بَرَزَ عَبدُ الرَّحمنِ بنُ عَقیلٍ وهُوَ یَرتَجِزُ:


أبی عَقیلٌ فَاعرِفوا مَکانیمِن هاشِمٍ وهاشِمٌ إخوانی کُهولُ صِدقٍ سادَهُ الأَقرانِهذا حُسَینٌ شامِخُ البُنیانِ وسَیِّدُ الشِّیبِ مَعَ الشُّبّانِ


فَقَتَلَ سَبعَهَ عَشَرَ فارِساً، قَتَلَهُ عُثمانُ بنُ خالِدٍ الجُهَنِیُّ . (8) .

1- .أنساب الأشراف : ج 2 ص 328 ، نسب قریش : 84 ، جمهره أنساب العرب : 69 ، الفتوح : ج 5 ص 111 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 26 و 48 ؛ الإرشاد : ج 2 ص 125 ، المجدی : ص 307 ، الأمالی للشجری : ج 1 ص 171 ، الحدائق الوردیّه : ج 1 ص 121 .
2- .نسب قریش : ص 45 ، أنساب الأشراف : ج 2 ص 328 و 415 ، المعارف لابن قتیبه : ص 205 .
3- .لباب الأنساب : ج 1 ص 260.
4- .لباب الأنساب : ج 1 ص 401.
5- .راجع : ج 12 ص 116 (القسم الثالث عشر / الفصل الثانی عشر / زیارته فی أوّل رجب) .
6- .فی المصدر «عمیر» ، وما فی المتن أثبتناه من المصادر الاُخری .
7- .راجع : ج 12 ص 256 (القسم الثالث عشر / الفصل الثالث عشر / الزیاره الثانیه بروایه الإقبال) .
8- .المناقب لابن شهرآشوب: ج 4 ص 105، بحار الأنوار: ج 45 ص 33؛ الفتوح: ج 5 ص 111، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی: ج 2 ص 26 کلاهما نحوه.



8 / 3عبد الرحمان بن عقیل

عبد الرحمان بن عقیل نیز داماد امام علی علیه السلام بوده و همسرش خدیجه نام داشته است . طول قامت وی به گونه ای بود که به گفته لباب الأنساب ، «نیزه خانواده عقیل» ، نامیده می شد . وی هنگام شهادت ، 35 ساله بوده است . نام او در زیارت های «ناحیه» و «رجبیّه» آمده است. در «زیارت ناحیه مقدّسه»، در باره وی می خوانیم : سلام بر عبد الرحمان بن عقیل ! خداوند ، قاتل او و عمر بن خالد بن اسد جُهَنی را که به او تیر زد ، لعنت کند !

4530.حلیه الأولیاء عن عبد الملک بن عمیر :المناقب ، ابن شهرآشوب :سپس عبد الرحمان بن عقیل ، به میدان آمد ، در حالی که چنین رَجَز می خواند :


پدرم ، عقیل است . جایگاهم را بشناسیدنسبت به هاشم ، و [بدانید که] فرزندان هاشم ، برادران من اند [ مردانی با ] سال ها راستی و سَرور همگِنان.این، حسین است ، استوار و بلندبنیان و سالارِ کهن سالان و جوانان .


آن گاه ، هفده جنگجو را کُشت و سپس عثمان بن خالد جُهَنی ، او را به شهادت رساند . .




4530.حلیه الأولیاء ( به نقل از عبد الملک بن عُمَیر ) تاریخ الطبری عن هشام :قُتِلَ عَبدُ الرَّحمنِ بنُ عَقیلٍ واُمُّهُ اُمُّ وَلَدٍ قَتَلَهُ عُثمانُ بنُ خالِدِ بنِ اُسَیرٍ الجُهَنِیُّ . (1)4531.فضائل الصحابه لابن حنبل عن عدیّ بن ثابت :الإرشاد:شَدَّ عُثمانُ بنُ خالِدٍ الهَمدانِیُّ عَلی عَبدِ الرَّحمنِ بنِ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ رَضِیَ اللّهُ عَنهُ، فَقَتَلَهُ . (2)4532.المناقب للخوارزمی عن عدیّ بن ثابت :تاریخ الطبری عن حمید بن مسلم الأزدیّ:شَدَّ عُثمانُ بنُ خالِدِ بنِ اُسَیرٍ الجُهَنِیُّ ، وبِشرُ بنُ سَوطٍ الهَمدانِیُّ ثُمَّ القابِضِیُّ ، عَلی عَبدِ الرَّحمنِ بنِ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ فَقَتَلاهُ . (3)4533.فضائل الصحابه لابن حنبل عن حبّه العرنی ( فِی الإِمامِ عَلِیٍّ علیه السلام ) الأخبار الطِّوال:ثُمَّ قُتِلَ عَبدُ الرَّحمنِ بنُ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ؛ رَماهُ عَبدُ اللّهِ بنُ عُروَهَ الخَثعَمِیُّ بِسَهمٍ، فَقَتَلَهُ . (4) .

1- .تاریخ الطبری: ج 5 ص 469، الکامل فی التاریخ: ج 1 ص 581، الفصول المهمّه: ص 195؛ شرح الأخبار: ج 3 ص 195، الأمالی للشجری: ج 1 ص 171 عن زید بن علیّ بن الحسین ویحیی بن اُمّ طویل وعبد اللّه بن شریک العامری وغیرهم بزیاده «وبشر بن حرب الهمدانی القانصی ، اشترکا فی قتله» فی آخره وراجع : جمهره أنساب العرب: ص 69.
2- .الإرشاد: ج 2 ص 107، مثیر الأحزان: ص 67، بحار الأنوار: ج 45 ص 44.
3- .تاریخ الطبری: ج 5 ص 447، الکامل فی التاریخ: ج 2 ص 570، أنساب الأشراف: ج 3 ص 406 وفیه «بشر بن شوط العثمانی» وج 6 ص 409 وفیه «نسر بن شوط القابضی من همدان»، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه): ج 1 ص 477 وفیه «بشر بن حوط»، مقاتل الطالبیّین: ج 1 ص 96 وفیه «عثمان بن خالد بن أسید الجهنی وبشیر بن حوط القایضی».
4- .الأخبار الطوال: ص 257، بغیه الطلب فی تاریخ حلب: ج 6 ص 2628.



4534.الإمام الباقر علیه السلام :تاریخ الطبری به نقل از هشام : عبد الرحمان بن عقیل که مادرش اُمّ ولد (کنیز) بود ، به وسیله عثمان بن خالد بن اُسَیر جُهَنی کُشته شد .4535.الغارات عن بکر بن عیسی ( فی ذِکرِ الإِمامِ عَلِیٍّ علیه السلام ) الإرشاد :عثمان بن خالد هَمْدانی ، به عبد الرحمان بن عقیل بن ابی طالب که خدا از او خشنود باد ، یورش بُرد و او را کُشت .4691.امام علی علیه السلام :تاریخ الطبری به نقل از حُمَید بن مسلم اَزْدی : عثمان بن خالد بن اُسیر جُهَنی و بِشْر بن سَوط هَمْدانی قابِضی ، به عبد الرحمان بن عقیل بن ابی طالب ، حمله بُردند و او را کُشتند .4692.المناقب ، ابن شهر آشوب ( به نقل از حُرَیث ) الأخبار الطّوال :سپس عبد الرحمان بن عقیل ابن ابی طالب ، کشته شد . عبد اللّه بن عُروه خَثعَمی ، تیری به سوی او انداخت و او را کُشت . .




8 / 4عَبدُ اللّهِ الأَکبَرُ بنُ عَقیلٍعبداللّه هو أحد أبناء عقیل ، واستشهد فی واقعه کربلاء . (1) سمّته العدید من المصادر عبد اللّه الأکبر ، (2) وبناءً علی هذا فإنّه کان لعقیل ابنٌ آخر بهذا الاسم ، وقد أشارت بعض النصوص إلی استشهاد کلا الأخوین فی کربلاء . (3) کان عمره حین استشهد 33 سنه ، (4) وفی العدید من المصادر أنّه کان صهراً للإمام علیّ علیه السلام أیضاً . (5) لم یرد اسمه فی زیاره الناحیه المقدّسه ، لکنّه ذکر فی الزیاره الرجبیّه . (6)

8 / 5مُحَمَّدُ بنُ أبی سَعیدِ بنِ عَقیلٍمحمّد بن أبی سعید (7) الذی سمّی فی بعض النصوص محمّد بن سعید بن عقیل (8) ، هو أحد شهداء آل عقیل فی واقعه کربلاء، وقد عدّ البعض أباه ضمن شهداء کربلاء أیضاً (9) ، وعدّته بعض النصوص صهراً للإمام علیّ علیه السلام (10) ، والبعض الآخر عدّت أباه . (11) یری مؤلّف لباب الأنساب أنّ عمره کان 25 سنه حین استشهاده . (12) ورد اسمه فی زیارتی الناحیه والرجبیه (13) ، حیث جاء فی زیاره الناحیه المقدّسه : السَّلامُ عَلی مُحَمَّدِ بنِ أبی سَعیدِ بنِ عَقیلٍ ، ولَعَنَ اللّهُ قاتِلَهُ لَقیطَ بنَ ناشِر الجُهَنِیَّ (14) . (15)

.

1- .تاریخ الطبری :ج 5 ص 469 ، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 477 ، جمهره أنساب العرب: ص69 ، الثقات لابن حبّان: ج2 ص309 ،مروج الذهب : ج 3 ص 71 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی: ج2 ص48، تذکره الخوا ص255؛ الإرشاد: ج2 ص125، شرح الأخبار: ج2 ص195.
2- .نسب قریش : ص 84 ، أنساب الأشراف : ج 2 ص 328 ، مقاتل الطالبیین : ص 97 ؛ المناقب لابن شهر آشوب ، ج 4 ص 106 وفیه «روی» ، إعلام الوری : ج 1 ص 397 .
3- .الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 477 قال بعد أن ذکر اسمیهما وأنّ اُمّ کلّ منهما اُم ولد وأنّ قاتل کلّ منهما عمرو بن صبح الصدائی ، وبعد ذکر الثانی منهما : ویقال قتله أسید بن مالک الحضرمی .
4- .لباب الأنساب : ج 1 ص 399.
5- .نسب قریش : ص 45 ، المحبر : ص 156 ، أنساب الأشراف : ج 2 ص 328 ، المعارف لابن قتیبه : ص 205 ؛ إعلام الوری : ج 1 ص 397.
6- .الزیاره الرجبیه بروایه المزار للشهید الأول : ص 149.
7- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 469 ، الثقات لابن حبّان : ج 2 ص 309 ، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) ج1 ص477، المحبر : ص491 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی: ج2 ص48؛ الإرشاد: ج2 ص125، الاختصاص : ص83 ، رجال الطوسی : ص105 ، الأمالی للشجری : ج1 ص171 ، الحدائق الوردیّه : ج1 ص121.
8- .کفایه الطالب : ص 447 ؛ الإرشاد : ج 2 ص 125 ؛ المناقب لابن شهر آشوب : ج 4 ص 106 وفیه : «محمد بن سعید الأحول بن عقیل».
9- .المجدی : ص 307 و 308 .
10- .نسب قریش : ص 46 ، المُحَبَّر : ص 56 ، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 8 ص 465.
11- .المجدی : ص 18.
12- .لباب الأنساب : ج 1 ص 402.
13- .راجع : ج 12 ص 116 (القسم الثالث عشر / الفصل الثانی عشر / زیارته فی أوّل رجب) .
14- .وفی المزار الکبیر: ص 491 : «لقیط بن یاسر الجهنی».
15- .راجع : ج 12 ص 256 (القسم الثالث عشر / الفصل الثالث عشر / الزیاره الثانیه بروایه الإقبال) .


8 / 4عبد اللّه اکبر ، پسر عقیل

یکی دیگر از فرزندان عقیل که در واقعه کربلا به شهادت رسید ، عبد اللّه نام داشت . شماری از منابع ، وی را عبد اللّهِ اکبر نامیده اند و بر این اساس ، عقیل ، فرزند دیگری به این نام (عبداللّه ) (1) داشته است . برخی از گزارش ها ، به شهادت هر دو برادر در کربلا ، اشاره کرده اند . (2) سنّ وی را به هنگام شهادت ، 33 سال گفته اند . شماری از منابع ، وی را نیز داماد امام علی علیه السلام شمرده اند . نام او در «زیارت ناحیه مقدّسه» نیامده ؛ ولی در «زیات رجبیّه» ، نامش ذکر شده است . (3)

8 / 5محمّد بن ابی سعید بن عقیل

محمّد بن ابی سعید که در برخی از گزارش ها ، محمّد بن سعیدبن عقیل ، نامیده شده ، یکی دیگر از شهدای خاندان عقیل در واقعه کربلاست . برخی پدر وی را نیز از شهدای کربلا شمرده اند . برخی ، از گزارش ها، وی را و برخی ، پدرش را داماد امام علی علیه السلام دانسته اند . مؤلّف لباب الأنساب ، سنّ او را 25 سال می داند. نام او در زیارت های «ناحیه» و «رجبیّه» آمده است. در «زیارت ناحیه مقدّسه»، در باره وی می خوانیم : سلام بر محمّد بن ابی سعید بن عقیل ! خدا ، قاتل او لَقیط بن ناشر جُهَنی را لعنت کند !



1- .منظور ، این است که عقیل ، فرزند دیگری به نام عبداللّه اصغر داشته است .
2- .و مادرِ هر دو را «اُمّ ولد» دانسته اند.
3- .در زیارت رجبیه، به نقل از المزار شهید اوّل (ص149) نام او آمده است.



4697.امام علی علیه السلام :تاریخ الطبری عن هشام :قُتِلَ مُحَمَّدُ بنُ أبی سَعیدِ بنِ عَقیلٍ واُمُّهُ اُمُّ وَلَدٍ ، قَتَلَهُ لَقیطُ بنُ یاسِرٍ الجُهَنِیُّ . (1)4698.امام علی علیه السلام :مقاتل الطالبیّین:مُحَمَّدُ بنُ أبی سَعیدٍ الأَحوَلِ بنِ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ، واُمُّهُ اُمُّ وَلَدٍ،

قَتَلَهُ لَقیطُ بنُ یاسِرٍ الجُهَنِیُّ، رَماهُ بِسَهمٍ فیما رَوَیناهُ عَنِ المَدائِنِیِّ ، عَن أبی مِخنَفٍ ، عَن سُلَیمانَ بنِ أبی راشِدٍ ، عَن حُمَیدِ بنِ مُسلِمٍ . (2) .

1- .تاریخ الطبری: ج 5 ص 469، الکامل فی التاریخ: ج 2 ص 582، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه): ج 1 ص 477 ولیس فیه «وأُمّه أُمّ ولد»، الفصول المهمّه: ص 195 وفیه «لقیب بن یاسر الجهنی»؛ الأمالی للشجری: ج 1 ص 171 وفیه «ابن زهیر الأزدی ، ولقیط بن یاسر الجهنی ، اشترکا فیه».
2- .مقاتل الطالبیّین: ص 98؛ بحار الأنوار: ج 45 ص 33.



4699.امام علی علیه السلام ( در نامه اش به معاویه ) تاریخ الطبری به نقل از هشام : محمّد بن ابی سعید بن عقیل که مادرش اُمّ وَلَد (کنیز) بود ، کُشته شد . لَقیط بن یاسر جُهَنی ، او را کُشت .4700.شرح نهج البلاغه ( پس از ذکر دادخواهی اش از جریان شورا و دادخواهی ) مقاتل الطالبیّین :محمّد بن ابی سعید اَحوَل بن عقیل بن ابی طالب که مادرش ، اُمّ وَلَد (کنیز) بود ، به دست لَقیط بن یاسر جُهَنی ، کشته شد . آن گونه که از مدائنی ، به نقل از ابو مِخنَف ، از سلیمان بن ابی راشد ، از حُمَید بن مسلم ، روایت کرده ایم ، او را با تیر زد . .




4701.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :الإرشاد:أسماءُ مَن قُتِلَ مَعَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام مِن أهلِ بَیتِهِ بِطَفِّ کَربَلاءَ ، وهُم سَبعَهَ عَشَرَ نَفساً... ومُحَمَّدُ بنُ أبی سَعیدِ بنِ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ رَحمَهُ اللّهِ عَلَیهِم أجمَعینَ . (1)4701.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :المناقب لابن شهر آشوب:رُوِیَ أنَّهُ قاتَلَ مُحَمَّدُ بنُ [أبی] سَعیدٍ الأَحوَلِ بنِ عَقیلٍ، فَقَتَلَهُ لَقیطُ بنُ یاسِرٍ الجُهَنِیُّ، رَماهُ بِنَبلٍ فی جَنبِهِ . (2)4702.اُسد الغابه عن سعد :الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه):فاطِمَهُ بِنتُ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ بنِ هاشِمِ بنِ عَبدِ مَنافٍ واُمُّها اُمُّ وَلَدٍ تَزَوَّجَها مُحَمَّدُ بنُ أبی سَعیدِ بنِ عَقیلِ بنِ أبی طالِبٍ، فَوَلَدَت لَهُ حَمیدَهَ بِنتَ مُحَمَّدٍ . (3)8 / 6مَقتَلُ غُلامٍ مِن أهلِ البَیتِاستشهد هذا الشهید العزیز بعیداً عن ساحه الحرب ، فی أطراف الخیام إثر هجوم شخص دنیء . لم یذکر اسمه فی المصادر. وقد حدس بعض المتأخّرین أنّه محمّد بن أبی سعید بن عقیل ، (4) ولیس له دلیل مقنع علی ذلک ، وفی أغلب الکتب أنّ محمّد بن أبی سعید کان رجلاً وکان ذا زوجه ، وقد اختلف فی قاتله وکیفیّه استشهاده . (5)



1- .الإرشاد: ج 2 ص 125، إعلام الوری: ج 1 ص 476، المناقب لابن شهرآشوب: ج 4 ص 112، الاختصا ص 83؛ الثقات لابن حبّان : ج 2 ص 309 ولیس فیهما «وهم سبعه عشر نفساً».
2- .المناقب لابن شهرآشوب: ج 4 ص 106.
3- .الطبقات الکبری: ج 8 ص 465، نسب قریش: ص 46، تهذیب الکمال: ج 35 ص 261، تاریخ دمشق: ج 70 ص 36 کلاهما عن زبیر بن بکّار نحوه وفیهما «أبی سعید بن عقیل بن أبی طالب» وص 37 عن ابن سعد؛ إعلام الوری: ج 1 ص 397 وفیه «[محمّد بن] أبی سعید»، المناقب لابن شهرآشوب: ج 3 ص 305 وفیه «وزوّج... فاطمه من محمّد بن عقیل» فقط، بحار الأنوار: ج 42 ص 94 الرقم 21 وفیه «أبی سعید بن عقیل بن أبی طالب» وراجع : المحبّر : ص 56.
4- .إبصار العین : ص 91 ، تنقیح المقال : ج 2 ص 60 ، عبرات المصطفین فی مقتل الحسین علیه السلام : ج 2 ص 61 وفیه «ذکر جعفر بن الحسین» .
5- .راجع : ص 174 (محمد بن أبی سعید بن عقیل) .



4702.اُسدالغابه ( به نقل از سعد ) الإرشاد :نام های کشتگان خاندان حسین بن علی علیه السلام که در کربلا با او شهید شدند و هفده تن هستند [ ، اینهاست] : ... و محمّد بن ابی سعید بن عقیل بن ابی طالب . رحمت خدا بر همگی آنان باد !4703.امام علی علیه السلام :المناقب ، ابن شهرآشوب :روایت شده است که محمّد بن ابی سعید اَحوَل بن عقیل ، جنگید . لَقیط بن یاسر جُهَنی ، تیری به پهلوی او زد و وی را کُشت .4704.امام علی علیه السلام :الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) :فاطمه ، دختر علی بن ابی طالب بن عبد المطّلب بن هاشم بن عبدِ مَناف که مادرش اُمّ وَلَد (کنیز) بود ، به ازدواج محمّد بن ابی سعید بن عقیل بن ابی طالب ، در آمد و حَمیده دختر محمّد را برایش به دنیا آورد .

8 / 6کشته شدن جوانی از خاندان امام حسین علیه السلام

این شهید عزیز ، به دور از میدان نبرد و در حوالی خیمه ها ، با هجوم شخصی دونْ صفت ، به شهادت رسید . نام او در منابع ، نیامده است . برخی از متأخّران ، حدس زده اند که او محمّد بن ابی سعید بن عقیل باشد؛ (1) امّا دلیل قانع کننده ای نیاورده اند . بیشتر کتاب ها ، محمّد بن ابی سعید را بزرگْ سال و متأهّل دانسته اند . همچنین ، قاتل وی و نحوه شهادتش ، متفاوت گزارش شده است . (2)

.

1- .مؤلّف عبرات المصطفین فی مقتل الحسین علیه السلام ، وی را جعفر بن حسین ذکر کرده است .
2- .ر . ک : ص 175 (محمّد بن ابی سعید بن عقیل) .



4708.التوحید :الکامل فی التاریخ:وخَرَجَ غُلامٌ مِن خِباءٍ مِن تِلکَ الأَخبِیَهِ، فَأَخَذَ بِعودٍ مِن عیدانِهِ وهُوَ یَنظُرُ کَأَنَّهُ مَذعورٌ، فَحَمَلَ عَلَیهِ رَجُلٌ قیلَ : إنَّهُ هانِئُ بنُ ثُبَیتٍ الحَضرَمِیُّ فَقَتَلَهُ . (1)4709.الکافی عن سعید بن قیس الهمدانی :مقاتل الطالبیّین عن هانی ء بن ثبیت القایضی زمن خالد:کُنتُ مِمَّن شَهِدَ الحُسَینَ ، فَإِنّی لَواقِفٌ عَلی خُیولٍ إذ خَرَجَ غُلامٌ مِن آلِ الحُسَینِ مَذعوراً یَلتَفِتُ یَمیناً وشِمالاً ، فَأَقبَلَ رَجُلٌ مِنّا یَرکُضُ حَتّی دَنا مِنهُ ، فَمالَ عَن فَرَسِهِ فَضَرَبَهُ فَقَتَلَهُ . (2)4706.امام صادق علیه السلام :تاریخ الطبری عن هشام:حَدَّثَنی أبُو الهُذَیلِ رَجُلٌ مِنَ السَّکونِ عَن هانِیِء بنِ ثُبَیتٍ الحَضرَمِیِّ ، قالَ: رَأَیتُهُ جالِساً فی مَجلِسِ الحَضرَمِیّینَ فی زَمانِ خالِدِ بنِ عَبدِ اللّهِ وهُوَ شَیخٌ کَبیرٌ قالَ: فَسَمِعتُهُ وهُوَ یَقولُ:

کُنتُ مِمَّن شَهِدَ قَتلَ الحُسَینِ. قالَ: فَوَاللّهِ إنّی لَواقِفٌ عاشِرَ عَشَرَهٍ ، لَیسَ مِنّا

رَجُلٌ إلّا عَلی فَرَسٍ، وقَد جالَتِ الخَیلُ وتَصَعصَعَت (3) ، إذ خَرَجَ غُلامٌ مِن آلِ الحُسَینِ وهُوَ مُمسِکٌ بِعودٍ مِن تِلکَ الأَبنِیَهِ، عَلَیهِ إزارٌ وقَمیصٌ وهُوَ مَذعورٌ، یَلتَفِتُ یَمیناً وشِمالاً، فَکَأَنّی أنظُرُ إلی دُرَّتَینِ فی اُذُنَیهِ تَذَبذَبانِ کُلَّمَا التَفَتَ، إذ أقبَلَ رَجُلٌ یَرکُضُ، حَتّی إذا دَنا مِنهُ مالَ عَن فَرَسِهِ، ثُمَّ اقتَصَدَ الغُلامَ فَقَطَّعَهُ بِالسَّیفِ .

قالَ هِشامٌ: قالَ السَّکونِیُّ: هانِئُ بنُ ثُبَیتٍ هُوَ صاحِبُ الغُلامِ، فَلَمّا عُتِبَ عَلَیهِ کَنّی عَن نَفسِهِ . (4) .

1- .الکامل فی التاریخ: ج 2 ص 571، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی: ج 2 ص 31 نحوه وفیه «هانی ء بن بعیث»؛ بحار الأنوار: ج 45 ص 45.
2- .مقاتل الطالبیّین: ص 118.
3- .تصعصعت: أی تفرّقت. وقیل: تحرّکت واضطربت (النهایه: ج 3 ص 31 «صعصع»).
4- .تاریخ الطبری: ج 5 ص 449، مقاتل الطالبیّین: ص 118، البدایه والنهایه: ج 8 ص 186 کلاهما نحوه.



4707.امام علی علیه السلام ( در خطبه معروف به «قاصعه» ) الکامل فی التاریخ :جوانی ، از یکی از خیمه های حسین علیه السلام بیرون آمد و چوبی از چوب های خیمه را گرفت و وحشت زده می نگریست که مردی به او حمله کرد و او را کُشت . گفته می شود که آن مرد (قاتل) ، هانی بن ثُبَیت حَضرَمی بوده است .4708.التوحید :مقاتل الطالبیّین به نقل از هانی بن ثُبَیت قایضی ، در روزگار خالد : من از کسانی بودم که حسین علیه السلام را می دیدم . کنار گروه سوارانی ایستاده بودم . دیدم که جوانی از خاندان حسین علیه السلام ، نگران و سرگردان ، بیرون آمد و به چپ و راست می نگریست که مردی از ما ، با شتاب ، به او نزدیک شد و از اسبش پیاده شد و وی را زد و کُشت .4709.الکافی ( به نقل از سعید بن قیس هَمْدانی ) تاریخ الطبری به نقل از هشام : ابو هُذَیل ، مردی از [ قبیله ] سَکون ، در باره هانی بن ثُبَیت حَضرَمی برایم نقل کرد که او را در روزگار خالد بن عبد اللّه ، دیده است که مردی کهن سال بود و در مجلس حَضرَمیان ، نشسته بود و چنین می گفت : من از شاهدان کشته شدن حسین بودم . به خدا سوگند ، میان یک گروه ده نفره بودم که همگی سوار بر اسب بودیم و اسب ها ، به این سو و آن سو ، در رفت و آمد بودند که جوانی از خاندان حسین علیه السلام ، بیرون آمد . او چوبی از چوب های خیمه ها را در دست گرفته بود و پیراهن و بالاپوشی بر تن داشت و حیران و وحشت زده ، چپ و راست را می نگریست ، و گویی هم اکنون می بینم که هر گاه به چپ و راست می نگرد ، مروارید گوشواره هایش ، این سو و آن سو می رود .

در این حال ، مردی به سوی او شتافت و وقتی به او نزدیک شد ، از اسبش فرود آمد و به سمت آن جوان رفت و او را با شمشیر ، تکّه تکّه کرد .

سَکونی می گفت : هانی بن ثُبَیت ، خودش همان شخصی است که آن جوان را کشته است ؛ امّا وقتی او را [ به سبب آن کار ، ]سرزنش کردند ، از خود به کنایه یاد کرده است . .


الفصل التاسع : مقتل سیّد الشهداء علیه السلام9 / 1الإِمامُ علیه السلام یَطلُبُ ثَوبا لا یُرغَبُ فیهِ4711.شرح نهج البلاغه :الملهوف :قالَ الحُسَینُ علیه السلام : اِیتونی بِثَوبٍ لا یُرغَبُ فیهِ ؛ أجعَلهُ تَحتَ ثِیابی لِئَلّا اُجَرَّدَ مِنهُ ، فَاُتِیَ بِتُبّانٍ (1) ، فَقالَ : لا ، ذاکَ لِباسُ مَن ضُرِبَت عَلَیهِ الذِّلَّهُ . فَأَخَذَ ثَوبا خَلَقا (2) فَخَرَقَهُ وجَعَلَهُ تَحتَ ثِیابِهِ . فَلَمّا قُتِلَ جَرَّدوهُ مِنهُ علیه السلام .

ثُمَّ استَدعی علیه السلام بِسَراویلَ مِن حِبَرَهٍ (3) فَفَرَزَها (4) ولَبِسَها ، وإنَّما فَرَزَها لِئَلّا یُسلَبَها ، فَلَمّا قُتِلَ سَلَبَها بَحرُ بنُ کَعبٍ لَعَنَهُ اللّهُ وتَرَکَ الحُسَینَ علیه السلام مُجَرَّدا .

فَکانَت یَدا بَحرٍ بَعدَ ذلِکَ تَیبَسانِ فِی الصَّیفِ کَأَنَّهُما عودانِ یابِسانِ ، وتَتَرَطَّبان

فِی الشِّتاءِ فَتَنضَحانِ قَیحا ودَما ، إلی أن أهلَکَهُ اللّهُ تَعالی . (5) .

1- .التُبّان : سراویل صغیر مقدار شبر یستر العوره المغلّظه فقط ، یکون للملّاحین (الصحاح : ج 5 ص 2086 «تبن») .
2- .ثَوبٌ خَلَقٌ : بالٍ (لسان العرب : ج 10 ص 89 «خلق») .
3- .الحِبَرَهُ : ثوب یصنع بالیمن من قطن أو کتّان مخطّط (مجمع البحرین : ج 1 ص 351 «حَبر») .
4- .هکذا فی المصدر ، وفی بحار الأنوار : «ففزرها» وهو الصحیح . فَزَرَ الثَّوبَ : شَقَّه (القاموس المحیط : ج 2 ص 109 «فزر») .
5- .الملهوف : ص 174 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 54 وفیه «أبجر بن کعب» ؛ تاریخ الطبری : ج 5 ص 389 عن عمّار الدهنی عن الإمام الباقر علیه السلام وفیه «ثمّ أمر بحبره فشققها ثمّ لبسها» فقط .